Mauzoleum rodziny von Schaffgotsch w Raszowie
Nagrobki godne królewskich władców
Mauzoleum rodziny von Schaffgotsch w Raszowie
Kościół filialny Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Raszowie skrywa w jednej z kaplic trzy wspaniałe nagrobki.
Historia kościoła w Raszowie – w sercu dziejów
Pierwsze wzmianki o kościele są już z 1305 roku. Istniejący obecnie kościół został zbudowany i wyposażony w drugiej połowie XV wieku. W 1654 roku 5 lutego kościół katolicki został przejęty przez ewangelików i to właśnie w tym kościele zostało wygłoszone pierwsze kazanie ewangelickie na ziemi kamiennogórskiej, według nauk Marcina Lutra.
Renesansowa sztuka nagrobna w Raszowie – arcydzieła w kamieniu
W raszowskim mauzoleum możemy spotkać wiele typów renesansowych nagrobków. Są one jedyne w swoim rodzaju. Należy zaznaczyć, że w tamtych czasach takie nagrobki, pomniki tworzone były dla królów oraz książąt, a nie dla rodzin szlacheckich. Budziło to z pewnością kontrowersje.
Z nich najcenniejsze, najbardziej okazałe, o charakterze reprezentacyjnym, wykonane z piaskowca to nagrobki tumbowe (pary małżeńskie z rodziny Schaffgotschów) Hansa Starszego von Schaffgotsch wraz z żoną Salomeą von Nimptsch i jego syna Hansa Młodszego z przedstawieniem drugiej żony Margrethy z domu von Hohberg, a także przyścienny, rozbudowany marmurowy nagrobek rycerza rodu von Schaffotsch.
Ród von Schaffgotsch – historia i potęga
Arystokracja pełna ambicji
Rodzina Schaffgotschów była bogatą i najbardziej znaną rodziną na Śląsku w okresie od XIII wieku do 1945 roku. Herbem tej rodziny była owca (Schoff). Ród Schaffgotschów pochodzi z Miśni, a zamkiem rodu w ówczesnym czasie był Sollgast nad Elsterą.
Przybliżymy teraz krótkie dzieje rodu w odniesieniu do stworzenia mauzoleum w Raszowie.
Anton Schof Gotsch (od niego zaczniemy rysować tę historię) otrzymał od ojca (który był burgrabią jeleniogórskim oraz podstarostą wrocławskim, dziadek natomiast piastował funkcje na dworze niezależnego księcia piastowskiego Bolka II Małego) oraz dziadka w spadku ogromny majątek. Był to m.in Wojanów (Pałac Wojanów), Bobrów (Pałac Wojanów-Bobrów), Nowa Kaminica, wiele majątku ziemskiego w tym Grodźctwo oraz Raszów. Po jego śmierci jego, majątek trafił kolejno do jego synów. Najmłodszy Hans dostał ziemie Grodźctwa, dostał również małą posiadłość, którą w celu doglądania swoich włości, wybudował jego ojciec Anton. Był to folwarczny Raszów ze średniowiecznym kościołem.
Hans Schof Gotsche (Schaffgotsch), jako wykształcony człowiek, został kanclerzem księstwa świdnickiego i jaworskiego oraz cesarskim radcą komory na Śląsku.
Rodzina Schaffotschów cieszyła się bardzo dużym zaufaniem królów i książąt, stąd tez wielu członków tejże rodziny piastowało tak ważne funkcje na dworach. Kiedy Hans postanowił przebudować stary dwór ojca w Grodźctwie, zlecił kamieniarzom włoskim lub z pogranicza włosko-szwajcarskiego wykonanie okazałego dworu. Miało to podkreślić potęgę oraz wpływ tej rodziny na terenach byłych księstw piastowskich.
Sądzi się, że to właśnie w tedy zlecił również kamieniarzom, wykonanie swojego nagrobka do mauzoleum w Raszowie.
W 1558 roku Hans założył w Raszowie parafię ewangelicką, której pastorem był Jeremias Gottwald. Na zlecenie Hansa kamieniarze wykonali pomniki z piaskowca – typu tumbowego (skrzyniowego). Taki rodzaj pomników mogli stawiać sobie królowie i książęta – ogromni posiadacze ziemscy. Hans stwierdził, że władza, jaką otrzymał od króla habsburskiego uprawnia go do takiego czynu (jakim jest budowa takich pomników).
Ostatni rzeczywisty władca tych ziem spoczywał w Krzeszowie w nagrobku tumbowym książęcym. Był nim Bolko II Mały.
W taki to sposób Hans chciał utrwalić pamięć o swojej szlacheckiej rodzinie, tworząc nagrobki w Raszowie. Kamieniarze, wykonali bardzo skomplikowaną pracę, która z pewnością była dokładnie nadzorowana przez samego Hansa, co można poznać po szczegółowości, z jaką wykonano nagrobki.
Detale artystyczne nagrobków i ich symbolika
Epitafia zwłaszcza kobiece obrazują bardzo dokładnie damską modę z końca XVI i XVII wieku. Widać, jak kobiety podążały za nowoczesnymi trendami, były wytworne i że obracały się w szerokich kręgach towarzyskich.
W centralnym miejscu mauzoleum w Raszowie znajdują się dwie tumby (skrzynie) par małżeńskich Schaffgotschów.
Niecodzienna decyzja Hansa von Schaffgotsch
Hans twórca mauzoleum chciał aby jego postać na wieku tumby, była przedstawiona jako człowieka szlachcica, a nie rycerza. Tak więc wyrzeźbiono postać w prostej szacie z masywnym kołnierzem, w ręku trzymającą zwój papieru, a nakryciem głowy jest czepiec oznaka człowieka wykształconego.
Sceny ze Starego Testamentu (od Stworzenia Adama i Ewy do Wygnania z Raju) przyozdabiają boki jego tumby. Hans I Schaffgotsch zmarł 25 grudnia 1565 roku, nagrobek poświęcony jest pamięci jego i jego żony Salome z domu von Nimptsch, która zamarła w 1567 roku.
Drugi nagrobek tumbowy w mauzoleum przedstawia na wieku Hansa II Schaffgotscha, zmarłego w 1572 roku oraz jego żony Margarethy.
Modna elegancja na nagrobkach rodowych
Figury na tumbach posiadają modne stroje tamtego okresu ich twarze wyglądają jak we śnie i maja charakter portretowy. Taki rodzaj wyrażania twarzy ma utrzymać nadzieję na życie wieczne (tylko śnią).
Kiedy Hans I zmarł, jego syn Hans II kontynuował rozbudowę Grodźctwa. Będąc w ówczesnym czasie kanclerzem świdnicko-jaworskim postanawia iść w ślad ojca i również wystawić sobie i swojej żonie nagrobek w formie tumby.
W odróżnieniu do postaci ojca na tumbie (wizerunek szlachcica) Hans II decyduje się wrócić do tradycyjnych wizerunków pomników (książęco - rycerskich).
Mężczyzna ukazany jest w ozdobnej zbroi płytowej z odkrytą głową, a w prawej ręce trzyma zawieszoną na pasie, krótką broń sieczną. Lewa ręka ułożona w wzdłuż ciała przy mieczu w pochwie. Na zbroi znajdują się przepiękne rysunki ornamentowe, wykonane z wielka precyzją i artyzmem.
Syna Hansa I nie mogąc umieścić wszystkich nagrobków w malutkim Raszowiskim kościele, dobudowuje mauzoleum od strony północnej. W późniejszym czasie mauzoleum jest uzupełnianie płytami nagrobnymi kolejnych członków rodziny Schaffgotschów oraz posiadaczy ziemskich Raszowa.
Mauzoleum jako miejsce pamięci
Z czasem mauzoleum w Raszowie zostało rozbudowane, by pomieścić kolejne nagrobki. Niezmiennie był to wyraz ambicji rodziny von Schaffgotsch oraz ich chęci utrwalenia pamięci o potędze swojego rodu.
Mauzoleum w Raszowie jest nie tylko jedną z najcenniejszych nekropolii renesansowych na Dolnym Śląsku, ale również świadectwem potęgi, ambicji i kunsztu artystycznego tamtych czasów.
© Natalia Poniatowska-Wasiak. Wszelkie prawa zastrzeżone
1. Adam Radke, Krzysztof Eysymont, Renesansowa rezydencja w Grodztwie pod Kamienną Górą (Dolny Śląsk), Kwartalnik Architektury i urbanistyki (1975), t. 20, z. 3, Warszawa 1975, s. 207-218
2. Jan Harasimowicz, Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej Reformacji 1520-1650, Wrocław 1986
3. Janusz Kębłowski, Renesansowa rzeźba na Śląsku 1500-1560, Poznań 1967.
4. Arkadiusz Kuzio-Podrucki, Schaffgotschowie. Zmienne losy śląskiej arystokracji. Bytom 2007
Odkryj historię i sztukę Raszowa z bazą w Piaskowym Koniu
Planujesz podróż szlakiem historii i kultury Dolnego Śląska? Oprócz mauzoleum w Raszowie, Rudawy Janowickie oferują niezliczone atrakcje – od malowniczych szlaków turystycznych i imponujących zamków, pałaców, aż po unikatowe formacje skalne.
Zarezerwuj nocleg w Piaskowym Koniu – górskich drewnianych domkach z jacuzzi, basenem i sauną, położonych w sercu Rudawskiego Parku Krajobrazowego. To idealna baza wypadowa do zwiedzania takich miejsc jak Raszów, Karpacz czy słynna Dolina Pałaców i Ogrodów.
Zrelaksuj się w otoczeniu natury, ciesząc się komfortem na najwyższym poziomie i odkrywaj piękno okolicznych atrakcji. Rezerwacji można dokonać na stronie www.piaskowykon.pl.
Pozwól sobie na wyjątkowy pobyt i odkryj tajemnice historii Dolnego Śląska!
